STEROWANIE RUCHEM KOLEJOWYM

SYGNALIZACJA

SYGNAŁY NA SEMAFORACH ODSTĘPOWYCH SAMOCZYNNEJ BLOKADY LINIOWEJ

  Samoczynna blokada liniowa (SBL) to układ semaforów odstępowych współpracujących ze sobą, które zwiększają przepustowość szlaku. Semafory odstępowe ustawiane są w równej odległości co kilkaset metrów, a odległość ta zależy od drogi hamowania najszybszego pociągu.

  Gdyby na danym odcinku pomiędzy stacjami nie było żadnej sygnalizacji, tzn. jadąc z kierunku A w kierunku B mielibyśmy tylko semafor wyjazdowy ze stacji A i semafor wjazdowy na stację B to na odcinku między stacjami mógłby znajdować się tylko jeden pociąg. Jeśli odcinek byłby długi to przepustowość szlaku byłaby bardzo niska.
Aby zwiększyć przepustowość szlaku można zastosować samoczynną blokadę liniową. Odcinek dzieli się na odstępy, które osłaniane są przez semafory odstępowe samoczynnej blokady liniowej.
  Istota działania samoczynnej blokady liniowej polega na tym, że pociąg przejeżdżając obok semafora odstępowego (X) oddziaływuje na czujniki tego semafora co powoduje, że semafor automatycznie pokazuje sygnał „stój”. Jeśli pociąg zjedzie z odstępu osłanianego semaforem (X), tzn. dojedzie do następnego semafora (Y) osłaniającego kolejny odstęp to semafor ten (Y) zmienia swój sygnał na sygnał „stój” i wysyła informację do semafora osłaniającego odstęp, z którego zjeżdża pociąg (poprzedni, czyli X). Semafor (X) zmienia sygnał „stój” na sygnał zezwalający na jazdę.

  Samoczynna blokada liniowa ze względu na ilość podawanych sygnałów może być: dwustawna, trzystawna lub czterostawna, a ze względu na możliwości ruchowe na szlaku może być jednokierunkowa lub dwukierunkowa.
Słupy semaforów odstępowych malowane są na kolor biały i oznacza się je w zależności od kilometrażu. Jeśli semafor odstępowy znajduje się w 234,5 km linii to semafor będzie oznaczony 2345.
Opis poszczególnych typów samoczynnej blokady liniowe znajduje się poniżej.

SAMOCZYNNA BLOKADA LINIOWA DWUSTAWNA
  Na semaforach odstępowych samoczynnej blokady liniowej można podać tylko dwa sygnały, a semafory są wyposażone tylko w dwie komory ze światłem górnym czerwonym i dolnym zielonym.

	S1 - czerwone światło ciągłe. Oznacza „stój” – odstęp zajęty.
	S2 - zielone światło ciągłe. Oznacza, że odstęp jest całkowicie wolny i można na nim poruszać się z maksymalną dozwoloną prędkością.

  Blokada dwustawna ogranicza możliwości na szlaku ponieważ maszynista gdy zobaczy na semaforze odstępowym światło czerwone będzie zmuszony do natychmiastowego zatrzymania pociągu, a w skrajnym przypadku jeśli się zagapi i nie zauważy sygnału na semaforze może się zdarzyć, że znajdzie się na zajętym odstępie. Blokada dwustawna więc stosowana jest na liniach o niedużej prędkości szlakowej. W Polsce stosowana jest wyłącznie na WKD oraz w metrze warszawskim.
Poniżej pokazane jest w jaki sposób działa blokada dwustawna. Rozmieszczenie pociągów na szlaku, a także ich skład i proporcja w stosunku do długości odstępu są przypadkowe. Ważna jest sama zasada działania blokady dwustawnej – wiadomo, że na jednym odstępie nie powinny znajdować się dwa pociągi.


SAMOCZYNNA BLOKADA LINIOWA TRZYSTAWNA
  Blokada trzystawna jest najpowszechniej stosowana na PKP. Na semaforach odstępowych blokady trzystawnej można podać trzy sygnały. Semafor blokady trzystawnej wyposażony jest w trzy komory z górnym światłem zielonym, środkowym czerwonym i dolnym pomarańczowym.

	S1 - czerwone światło ciągłe. Oznacza „stój” – odstęp zajęty.
	S2 - zielone światło ciągłe. Oznacza, że odstęp jest całkowicie wolny i można na nim poruszać się z maksymalną dozwoloną prędkością.
	S5 - pomarańczowe światło ciągłe. Oznacza, że odstęp osłaniany tym semaforem jest wolny, ale następny zajęty. Wjazd na odstęp z maksymalną dozwoloną prędkością, jednak należy się spodziewać, że następny odstęp nie będzie jeszcze zwolniony i trzeba będzie zatrzymać pociąg przed następnym semaforem odstępowym.

  Samoczynna blokada liniowa trzystawna stosowana jest na liniach z średnimi i większymi prędkościami szlakowymi (przeważnie do 120 km/h), tak więc praktycznie na wszystkich liniach gdzie prędkość szlakowa nie przekracza 120 km/h i oczywiście pod warunkiem, że szlak wyposażony jest w SBL.
Zasadę działania blokady trzystawnej da się zrozumieć patrząc na poniższy rysunek. Rozmieszczenie pociągów na szlaku, a także ich skład i proporcja w stosunku do długości odstępu są przypadkowe. Ważna jest sama zasada działania blokady trzystawnej – wiadomo, że na jednym odstępie nie powinny znajdować się dwa pociągi.


SAMOCZYNNA BLOKADA LINIOWA CZTEROSTAWNA
  Blokada czterostawna jest stosowana zwykle na liniach, gdzie prędkość szlakowa przekracza 120 km/h, jak na linii nr 3 Warszawa Zachodnia – Kutno – Poznań – Rzepin – Kunowice (E20), oraz na linii nr 4 Grodzisk Mazowiecki – Zawiercie (Centralna Magistrala Kolejowa – E65).
Na semaforach odstępowych blokady czterostawnej można podać cztery sygnały. Semafor blokady czterostawnej wyposażony jest w trzy komory z górnym światłem zielonym, środkowym czerwonym i dolnym pomarańczowym.

	S1 - czerwone światło ciągłe. Oznacza „stój” – odstęp zajęty.
	S2 - zielone światło ciągłe. Oznacza, że odstęp jest całkowicie wolny i można na nim poruszać się z maksymalną dozwoloną prędkością, odstęp następny jest także wolny.
	S3 - zielone światło migające. Oznacza, że w przodzie dwa odstępy blokowe są wolne, ale z następnego zjechał pociąg co oznacza, że semafor następny wskazuje sygnał S5. Ponadto sygnał ten informuję maszynistę, że obok tego semafora nie można jechać szybciej jak 160 km/h, a obok następnego semafora wskazującego sygnał S5 należy jechać z prędkością nie przekraczającą 100 km/h.
	S5 - pomarańczowe światło ciągłe. Oznacza, że odstęp osłaniany tym semaforem jest wolny, ale następny zajęty. Wjazd na odstęp z prędkością nie przekraczającą 100 km/h, należy się spodziewać, że następny odstęp nie będzie jeszcze zwolniony i trzeba będzie zatrzymać pociąg przed następnym semaforem odstępowym.

  Zasada działania blokady czterostawnej pokazana jest poniżej. Rozmieszczenie pociągów na szlaku, a także ich skład są przypadkowe. Ważna jest sama zasada działania blokady czterostawnej – wiadomo, że na jednym odstępie nie powinny znajdować się dwa pociągi.


  Ze względu na warunki ruchowe jakie może zapewniać samoczynna blokada liniowa rozróżnia się następujące możliwości:

Samoczynna blokada liniowa dwutorowa jednokierunkowa
  Blokada ta umożliwia prowadzenie ruchu tylko w kierunkach właściwych dla każdego z torów. W sytuacji, gdy jeden tor musi być wyłączony z ruchu i ruch odbywa się w obu kierunkach po jednym torze, SBL nie może obsłużyć pociągów jadących torem dla przeciwnego kierunku jazdy.


Samoczynna blokada liniowa dwutorowa dwukierunkowa
  Blokada ta umożliwia prowadzenie ruchu po obu torach zarówno w kierunku właściwym jak i niewłaściwym. Oznacza to, że w przypadku, gdy jeden tor zostanie wyłączony z jakiegoś powodu to ruch może odbywać się po drugim torze, a SBL może obsługiwać ruch zarówno dla kierunku właściwego jak i niewłaściwego. W takich przypadkach zostaje włączona SBL dla kierunku niewłaściwego na torze czynnym.


  Sytuacja ta zarówno dla pierwszego przypadku jak i drugiego może mieć miejsce na szlaku jednotorowym jednak w praktyce to rzadkość.

  Jeśli pociąg przejeżdża obok semafora np. M, na którym wyświetlany jest określony sygnał mówiący jaki sygnał znajduje się na następnym semaforze np. N to po dojeździe do tego semafora N może się okazać, że semafor ten wskazuje inny sygnał niż podawał semafor M odnoszący się do semafora N, na przykład:
Na blokadzie czterostawnej znajdują się kolejno semafory M, N, O, P. Przejeżdżamy obok semafora M, który wskazuje, że następny semafor N będzie wskazywał sygnał S5. Dojeżdżamy do semafora N i okazuje, się, że semafor ten wskazuje sygnał S3, a więc inny sygnał niż wskazywał na to semafor M. Sytuacja taka jest jak najbardziej logiczna i wynika z zasady działania samoczynnej blokady liniowej. Po prostu w czasie naszego przejazdu na odstępie osłanianym semaforem M w kierunku odstępu osłanianego semaforem N pociąg jadący przed nami zjechał z odstępu osłanianego semaforem O.

SYTUACJE WYJĄTKOWE NA SAMOCZYNNEJ BLOKADZIE LINIOWEJ
  Na blokadzie samoczynnej ostatni semafor odstępowy przed semaforem wjazdowym na stację pełni rolę tarczy ostrzegawczej dla semafora wjazdowego. Jest on oznaczony wskaźnikiem W18. Wyjątkowo na nim może być wyświetlany sygnał S4.

S4 - pomarańczowe światło migające. Oznacza, że sygnał na semaforze wjazdowym na stację zezwala na wjazd z prędkością ograniczoną do 40 km/h lub 60 km/h i jazda odbywać się będzie na bok.

  W przypadku, gdy SBL jest unieważniona (np. awaria) maszynista musi tak regulować prędkość pociągu, aby zdążył go zatrzymać w przypadku, gdy na semaforze wjazdowym wyświetlany jest sygnał S1 „stój”.

  Semafory odstępowe samoczynnej blokady liniowej, które wskazują w danej chwili sygnał S1 „stój” można minąć wielokrotnie po uprzednim zatrzymaniu się przed semaforem i daniem sygnału dźwiękowego Rp1 „Baczność”. Wówczas jazda po zajętym odstępie może odbywać się z prędkością nie przekraczającą 20 km/h, a maszynista powinien tak regulować prędkość, że w razie zauważenia pociągu lub przeszkody na torze mógł bezpiecznie zatrzymać pociąg.

  Semafor odstępowy wskazujący sygnał S1 „stój”, oznaczony wskaźnikiem W22 może minąć ciężki pociąg towarowy bez konieczności zatrzymywania się i kontynuować jazdę na zajętym odstępie z prędkością nie przekraczającą 15 km/h, a dodatkowo maszynista zobowiązany jest zachować szczególną ostrożność i tak regulować prędkość, aby w przypadku zauważenia innego pociągu lub przeszkody na torze mógł bezpiecznie zatrzymać pociąg. Wskaźnik ten ustawiany jest każdorazowo na odcinku znajdującym się na wzniesieniu miarodajnym wynoszącym 6%o.

W22 - kwadratowa czarna tablica z białą literą T w środku ustawiona ukośnie na semaforze odstępowym. Oznacza, że ciężki pociąg towarowy może przejechać obok semafora odstępowego wskazującego sygnał S1 "stój" bez konieczności zatrzymywania się, ale ze zmniejszoną prędkością.

  W tunelu średnicowym, na szlaku Warszawa Zachodnia – Warszawa Centralna – Warszawa Wschodnia stosowany jest sygnał S1a. Sygnał ten wyświetlany może być na semaforze wyposażonym w dodatkową komorę z czerwonym światłem.

S1a - górne światło czerwone ciągłe, dolne czerwone migające. Oznacza absolutny zakaz wjazdu do tunelu.

  Sygnału tego nie można minąć na zasadach ogólnych jak dla semaforów wyświetlających sygnał S1 „stój”. Można go minąć dopiero wtedy, gdy zostanie wyłączony, oraz gdy drużyna trakcyjna, bądź kierownik pociągu dostaną pozwolenie od dyżurnego ruchu lub innej upoważnionej osoby za pomocą urządzeń radiołączności lub pisemnie.

SEMAFORY WJAZDOWE I WYJAZDOWE | POWTARZACZE SEMAFORÓW | TARCZE OSTRZEGAWCZE TARCZE MANEWROWE | TARCZE ROZRZĄDOWE | SYGNAŁY NA MIJANKACH

Poniżej znajdują się odnośniki do poszczególnych zagadnień związanych z urządzeniami SRK:

SYGNALIZACJA | WSKAŹNIKI I SYGNAŁY